შესავალი
ბავშვის პირველი სიტყვები მშობლებისთვის განსაკუთრებული სიხარულია. მაგრამ ზოგჯერ ორი წლის ასაკში პატარა ჯერ კიდევ ვერ ამბობს სიტყვებს, რაც იწვევს შფოთვას. უნდა ვიფიქროთ პრობლემაზე? ყოველთვის არა — მაგრამ ყურადღება და დაკვირვება აუცილებელია.
რა არის ნორმალური განვითარება?
ენობრივი განვითარება ძალიან ინდივიდუალურია. საშუალოდ, 2 წლის ასაკში ბავშვი იყენებს დაახლოებით 50-მდე სიტყვას და ცდილობს მარტივ წინადადებებს (ASHA). თუმცა ეს მხოლოდ საშუალო მაჩვენებელია. ზოგს სიტყვები უფრო ადრე უჩნდება, ზოგს მოგვიანებით.
მაგალითად, თუ ბავშვი სიჩუმის მიუხედავად კარგად ესმის თქვენთან მიმართული ფრაზები, ასრულებს მარტივ დავალებებს („მომიტანე ბურთი“) და იყენებს ჟესტებს, ხშირად საქმე მხოლოდ ინდივიდუალურ ტემპთან გვაქვს.
ექსპერტის რეკომენდაცია
Lauren Meffen, MA CCC/SLP, სერტიფიცირებული მეტყველების თერაპევტი ამბობს:
თუ თქვენი შვილი 18–24 თვის ასაკში ჯერ კიდევ არ ამბობს სიტყვებს ან არ ცდილობს კომუნიკაციას, აუცილებელია პედიატრის ან მეტყველების თერაპევტის შეფასება.
დროული რეაგირება შეიძლება გადამწყვეტი აღმოჩნდეს!
რა შეიძლება აფერხებდეს მეტყველებას?
1. ნეიროლოგიური ან განვითარებითი მიზეზები
- მეტყველების განვითარების შეფერხება: ზოგჯერ უბრალოდ მეტყველების უნარი ჩამორჩება ბავშვის სხვა განვითარებას, ხოლო გაგება ნორმალურია.
- აუტიზმის სპექტრი: დამახასიათებელია მეტყველების დაგვიანება ან უჩვეულო მეტყველება, კონტაქტის არიდება, მონოტონური ხმა, ჟესტების ნაკლებობა.
- მოტორული მეტყველების დარღვევა: ტვინს უჭირს გადააწყვოს სიგნალები, რომ სწორად წარმოთქვას ბგერები, მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვი „გააზრებულად“ ცდილობს.
2. სმენასთან დაკავშირებული მიზეზები
- სმენის დაქვეითება ან გადატანილი ოტიტები: თუ ბავშვი ვერ ესმის სრულად სიტყვები, ვერ სწავლობს ბგერების სწორ მიბაძვას.
- ხშირი ყურის ანთებები: იწვევს დროებით სმენის დაქვეითებას, რაც საკმარისია მეტყველების შესაფერხებლად.
3. ენობრივი და გარემო ფაქტორები
- ნაკლები კომუნიკაცია: თუ მშობლები იშვიათად ელაპარაკებიან ბავშვს ან იყენებენ მხოლოდ მარტივ ბრძანებებს („მოდი“, „დაჯექი“), ეს ამცირებს ენობრივ სტიმულაციას.
- ეკრანების გადაჭარბებული გამოყენება: ტელეფონი, ტელევიზორი ან ტაბლეტი ცვლის ცოცხალ კომუნიკაციას, რაც აფერხებს ენის იმიტაციას და გაგებას.
- ბილინგვური გარემო: თუ ბავშვი ერთდროულად ორ ენას ისწავლის, ზოგჯერ მეტყველება ოდნავ გვიან იწყება, თუმცა შემდგომში ჩვეულებრივად ვითარდება.
4. ფიზიოლოგიური ან ანატომიური მიზეზები
- თანკბილვა ან ენის ბაგირის მოკლე ფრენა: ართულებს ბგერების წარმოთქმას.
- პირის ღრუს ან მეტყველების ორგანოების პრობლემები: მაგალითად, ტონზილები, ადენოიდები ან კბილების არასწორი განლაგება.
5. ემოციური და ფსიქოლოგიური ფაქტორები
- სტრესი, ტრავმა ან გადატანილი ცვლილება: ოჯახის წევრის დაკარგვა, ბაღში მისვლა, მშობლის გრძელი არყოფნა.
- ზედმეტი ზეწოლა ან მოლოდინი: ბავშვს შეიძლება დაეწყოს შფოთვა და თავი აარიდოს ლაპარაკს.
ავსტრალიელი ბლოგერი თავის გამოცდილებას აზიარებს: მისი შვილი, Lenny, 18 თვის ასაკში ჯერ კიდევ არ ლაპარაკობდა. შემდგომმა გამოკვლევამ აჩვენა, რომ პრობლემა სმენაში იყო — ყურის ბლოკი აფერხებდა. მცირე სამედიცინო ჩარევის შემდეგ მეტყველება ნელ-ნელა დაიწყო და სპეციალისტების დახმარებით ბავშვი თანატოლებს დაეწია.
როდის მივმართოთ სპეციალისტს?
მშობლებმა აუცილებლად უნდა განიხილონ კონსულტაცია, თუ ბავშვი:
- არ რეაგირებს თავის სახელზე;
- არ იყენებს ჟესტებს (მაგ.: ხელის დაქნევა დამშვიდობების მიზნით);
- საერთოდ არ ამბობს სიტყვებს 2 წლისთვის;
- არ ცდილობს კომუნიკაციას არც ბგერებით, არც მიმიკით.
მშობლის როლი
ყოველდღიური საუბარი, წიგნების კითხვა, სიმღერების ერთად შესრულება და სურათებზე მითითება საუკეთესო სტიმულია. ასევე მნიშვნელოვანია ეკრანთან გატარებული დროის შეზღუდვა.
დასკვნა
თუ 2 წლის ასაკში ბავშვი არაფერს ამბობს, ეს ყოველთვის არ ნიშნავს სერიოზულ პრობლემას. მაგრამ ეს არის სიგნალი, რომელიც ყურადღებას იმსახურებს. სპეციალისტის დროული დახმარება და მშობლების ჩართულობა ხშირად სრულიად ცვლის ვითარებას.
