გინახავთ მერცხლის ბუდე?

თუ არ გინახავთ, აუცილებლად უნდა ნახოთ.

თუ არ გინახავთ, ვერც ვერაფერს შევადარებთ, რომ ცხადად წარმოიდგინოთ.

მერცხლის ბუდე მხოლოდ მერცხლის ბუდეს ჰგავს და ამიტომაა, ლამაზი, სხვებისაგან გამორჩეული. ჯერ საერთოდ ჩიტის ბუდეზე ვთქვათ... არც ჩიტის ბუდე გინახავთ? ამისი დაჯერება კი აღარ შეიძლება. ტყეში ერთხელ მაინც არავის წაუყვა-ნიხართ, არც დედ-მამას, არც უფროს და-ძმებს, არც პაპა-ბებიებს? თუ არ წაუყვანი-ხართ, ახლავე გადადეთ ეს წიგნი და ხმამაღლა თქვით, რომ ხვალ ტყეში აპირებთ წას-ვლას, რომ, თუ გამოგყვებიან, ხომ კარგი, თუ არადა ვინმე ტოლ-მეგობარს გაიყო-ლებთ და მაინც წახვალთ, აუცილებლად წახვალთ, არ უნდა ლაპარაკი! და ვიდრე მართლა წახვიდოდეთ, ვილაპარაკოთ მერცხალზე, მერცხლის ბუდეზე, ჩიტის ბუდე-ზე. აბა, დააკვირდით, შემოდგომის გაშიშვლებულ ტყეში ხეზე დარჩენილ ბუდეს. კარგად დააკვირდით და შეიძლება სევდაც კი მოგერიოთ. მიტოვებულ სახლსა ჰგავს ჩიტის ბუდე, გამოკეტილ სახლს. ახლა იქ არავინ ცხოვრობს. ზაფხულში კი სიცოც-ხლე დუღდა და გადმოდუღდა. იყო ერთი ჟღურტული, სტვენა, გალობა, სხვა ბუდე-ებში გადაფრენ-გადმოფრენა. შემოდგომაზე ჩიტის ბუდე მიტოვებულ სოფელსაც ჰგავს. ერთი ბუდე, მეორე, მესამე და უკვე სოფელიც იქნება... ყველაფერი ერთად კი სიცოცხლის ხსოვნას ინახავს: აქ ცხოვრობდნენ, დაიზარდნენ, ფრენა ისწავლეს და გაფრინდნენ, რათა გაზაფხული რომ დადგება, კვლავ მობრუნდნენ, ან ახალი ბუდეე-ბი აშენონ. მჭიდროდაა ნაგები ეს ბუდეები... ვის როგორ ჭირდება... ზოგი ბუდე ნა-ზია და სათუთი, რბილი ჩალისაგან და ბუმბულისაგან ნაგები, ზოგი უფრო კაჭაჭები-დან და ეკალ-ბარდებიდან მოტანილი „მასალით“. დიდ, უხეშ ბუდეებში დიდი ფრინველები სახლობენ. პატარა ბუდეებში — წვრილ-წვრილი ჩიტები. მერცხლის ბუდე კი მაინც სულ სხვა არის. მერცხალი ტყეში არ ცხოვრობს, ადამიანის გვერდით უყვარს უმეტესად ყოფნა, სახლის სახურავებს, სახლის კედლებს ეტანება. სახურავ-ქვეშ, აივნის აქეთ რომ ცოტაზე გადმოშვერილა კოხტად ნათალი ფიცრები (კოჭებს რომ ეძახიან), სწორედ იმ კოჭებზე უყვარს მერცხალს „სამოსახლო ადგილის“ შერჩე-ვა.

აი, თბილი დღეები დაიჭირა და იმ ერთ მშვენიერ დღესა თუ საღამოს, მერ-ცხლებიც მოფრინდნენ. ზოგს შარშანდელი ბუდე ხელუხლებლად ხვდება. ზოგმა ახ-ლა უნდა ააშენოს, ოჯახი გამრავლდა და ახალი ბუდე გამხდარა საჭირო; ზოგი თავის ძველ პატრონს, ანუ სახლის მობინადრეს გაბუტვია, რაღაცა აწყენინეს, რაღაცით ატ-კინეს გული, ან ბუდე არ დახვდა იმგვარად, როგორადაც დატოვა, ან სულაც ჩამოუშ-ლიათ ონავარ ბავშვებს. ახლა სხვაგან უნდა იპოვოს ადგილი, სხვაგან უნდა ეძიოს კე-თილი ოჯახი.

მერცხალს კეთილი ხალხი უყვარს, ისეთი, სულ რომ არ შეეშინდება იმათი, ხელს რომ არ აუქშევენ, თავს რომ თვითონაც ოჯახის წევრად იგრძნობს. ჯერ რამდე-ნიმეჯერ მოფრთხიალდებიან დედალ-მამალი მერცხლები და იქაურობას კარგად დაზვერავენ. თუ მასპინძელს სიკეთე შეამჩნიეს, გაფრინდებიან, მაგრამ ისევ მალე მობრუნდებიან, მერე იქვე ჩამოჯდებიან და ჭიკჭიკს გააბამენ, ჩვენზე „საუბრობენ“, მასპინძლებზე — აბა, რა ხალხი ვართ, შეიძლება თუ არა ჩვენს გვერდით ყოფნა, ან

უკვე გეგმას აწყობენ, სად რა იშოვონ, საიდან რა მოიტანონ, რომ ბუდე მკვიდრადაც ააგონ და ლამაზადაც. მერცხლის ბუდე აუცილებლად ლამაზი უნდა იყოს.

მერე იწყება შენება.

მოაქვთ ბუმბული, ბალახის ღეროები, ნამჯა.

„უყრიან“ საძირკველს (ანუ მკვიდრად აშენებენ), ხისა და კედლის კუთხეში, მიყუჟულ ადგილზე ამოჰყავთ „კედლები“. კედლები თითქოს გვირისტადაა ნაგები, თითქოს უწვრილესი აგურით ამოუყვანიათ და მერე აყალო მიწით შეულესიათო. ამოდიან კედლები და ბუდე ნელ-ნელა ემსგავსება ძველისძველ ციხის გოდოლს. თუ აქვე, ბუდის წინ, ჩამოსაჯდომი ლურსმანი ან ჯოხია, ხომ მთლად კარგი, ჩამოსხდე-ბიან მერცხლები და ჭიკჭიკებენ, თვითონვე ტკბებიან თავიანთი ოსტატობით.

ბუდე მზად არის!

ღამღამობით ამ ბუდეში არხეინად სძინავთ და ვინ იცის, უთუოდ კვერცხებიც გაჩნდნენ ბუდის ბუმბულიან ძირში.

დედა-მერცხალი ბუდიდან ფეხს აღარ იცვლის.

და ერთ დღეს, როცა ჯერ კიდევ არავინ ელოდა, ბუდიდან ისმის ჭყიპინი.

ეს პატარა მერცხლების — ბარტყების ხმაა.

მერცხლებმა ბარტყები დაჩეკეს.

ორიოდე დღეც და ბარტყები ჭყიპინით იკლებენ იქაურობას. ჯერ ბუდიდან კარგად არც ჩანან, მარტო მათ ყვითელ ნისკარტსა და ფართოდ დაფჩენილ პირს ვხე-დავთ. მოფრინდება დედა მერცხალი და რაღაც „ნუგბარს“ აუცილებლად მოიტანს. ისინიც გააღებენ ყვითელ ნისკარტს და ჭყიპინებენ არა მე, არა მეო, ერთმანეთს ეცი-ლებიან; ცოტაც და ერთმანეთს მუჯლუგუნებს ურტყამენ, დავასწრო და მე ჩავიკოკ-ლოზინო ყელიო. ამასობაში, ამ ჟივილ-ხივილში, ამ ჭყიპინში, ამ დატუქსვასა და ალერსში (მერცხლებიც მშობლები არიან და ალერსიც იციან და დატუქსვაც), ბარტყე-ბი იზრდებიან.

და რადგან მერცხალიც ფრინველია, ცხადია, თავდაპირველად ფრენა უნდა ის-წავლოს.

ჯერ გაუბედავად ტოვებენ პატარები ბუდეს.

მშობლებიც ღელავენ, როგორც ღელავს დედ-მამა, როცა პატარა პირველად გა-დადგამს ფეხს. რაღა თქმა უნდა, მარცხიც ხდება და ზოგჯერ სასაცილო ამბებიც. ბო-ლოს კი მაინც ყველაფერი კეთილად მთავრდება, ყველა წყენა და ფათერაკი, მღელვა-რება და ფიქრი ფერმკრთალდება და ბარტყებიც ფრენას სწავლობენ.

სახლის აივანზე მიკრული ბუდე და იქ ჩასახლებული მერცხლის ოჯახი მშვე-ნებაა მთელი კარ-მიდამოსი.

მახსოვს, ჩვენს სოფელში, ჩვენი სახლის გვერდით, ორი მეზობელი ცხოვრობ-და, ორი ოჯახი. ომის დრო იყო და დიდი გაჭირვება იდგა. ხალხს ლუკმა პურიც კი არ ჰქონდა ხშირად და ამ ორ ოჯახსაც ძალზე უჭირდა. ერთი ოჯახი დიდი იყო, რომ იტყვიან, წვრილ-შვილიანი — დედ-მამა და ხუთი მოზრდილი შვილი.

მეორე ოჯახი პატარა და უმწეო, — მოხუცი ცოლ-ქმარი, შვილი კი — ომში წა-სული და შინმოუსვლელი.

წლითიწლამდე თავი ძლივს გაჰქონდათ.

სარჩოს შოვნა უჭირდათ, მაგრამ ერთი დიდი სიმდიდრე ჰქონდათ: მთელს ჩვენს უბანში მერცხლები ბუდეს მხოლოდ იმათ მარანში და სახლის ერდოზე იშენებ-დნენ.

ამ სიმდიდრით ორივე ოჯახი დიდად ამაყობდა და, ალბათ, არჩევანზე რომ მიმდგარიყო საქმე სხვა სიმდიდრეზე ვერც გაცვლიდნენ.